Senin, 07 Desember 2015

Fonologi


TUGAS MAKALAH
FONOLOGI
TATA BUNYI BASA

Disusun guna Memenuhi Tugas Mata Kuliah Fonologi

Dosen Pengampu :
Widodo

 Oleh :
Bunga Nurgita Aulia               (2601414018)
Rombel 1


BAHASA DAN SASTRA JAWA
FAKULTAS BAHASA DAN SENI
UNIVERSITAS NEGERI SEMARANG
2014

BAB I
PENDAHULUAN

1.Latar Belakang
Saben basa nggadahi sistem nanging sering wonten masalah. yaiku ingkang kaitan kaliyan suara,bentuk,kata,penulisan lan pangangge kalimat. Hal iku disebabkaken dening sifat basa yen selalu berkembang kaliyan perkembangan pikiran lan budaya pangangge basa ingkang bersangkutan. Nyebabkake  masalah kebahasaan Dadose kita penting nyinauni cara pangucapan utawa lafal ingkang bener lan pener Ing bab menika badhe dibahas tentang Fonetik, Fonemik,lan Diftong

2. Rumusan Masalah
2.1 Apa pengertian suara basa lan tata suara, fonetik, fonemik, lan diftong ?
2.2 Kepripun carane hasilkaken suara basa lan tata suara ingkang bener lan pener ?

3. Tujuan
3.1 Kangge mangertosi pengertian suara basa lan tata basa, fonetik, fonemik, lan diftong.
3.2 Kangge mangertosi kepripun carane hasilkaken suara basa lan tata suara ingkang bener lan    pener






BAB II
PEMBAHASAN
           
Tata bahasa diwiwiti saking kata lan unen ingkang tesih bersifat abstrak nanging wonten bunyi ingkang mbentenaken makna.
1.      Rupa-Rupa Bunyi  Basa
1.Swara Vokal
Vokal yaiku bunyi bersuara yen dihasilkaken dening udara ingkang didalkaken saking paru-paru liwat lathi tanpa dihambat dening alat wicara,  lan kualitase ditentukaken dening 3 faktor yaiku :
·         Inggil-endhep e posisi lidhah (inggil, sedeng, endhep)
·         Bageyan lidhah ingkang di inggilkake (ngajeng, tengah, wingking)
·         Bentuk lathi pada pembentukan vocal iku (normal, bundar, lebar/terentang)
Fonem vokal yaiku bunyi basa ingkang saged bentenaken makna yen didalkaken dening piranti ucap tanpa hambatan saat pangucapan. Basa jawa gadhah 6 vokal yaiku: /i/. /e/. /a/. /ₔ/. /u/. lan /o/ .
ü  Vokal /i/
Vokal /i/ basa jawa gadhah kalih alofon, yaiku [i] lan [I]. Ingkang mbentenaken yaiku kuat lan lemah tekanan bunyi iku. Bunyi [i] menika vokal tertutup inggil-kut ngajeng-boten bunder, yen bunyi [I] menika tertutup inggil-lemah ngajeng-boten bunder. Fonem /i/ ing posisi kabuka dilafalkaken [i] (i-jejeg) nanging ing posisi katutup lafalipun kurang lewih mirip [ɛ] (i-miring). Tuladha: /panci/ dilafalkaken [p'aɲci] , Nanging /kancil/ kurang lewih dilafalkaken [k'aɲcɛl].

ü  Vokal /e/
Vokal /e/ basa jawa gadhah kalih alofon, yaiku [e] lan [ε]. Ingkang mbentenaken bunyi iku katingal saking kuat utawa lemah tekanan yen ngucapke. Bunyi [e] menika vokal mandan tertutup sedeng-kuat ngajeng-boten bunder, yen bunyi [ε] menika vokal mandan tertutup sedeng-lemah ngajeng-boten bunder. Fonem /e/ ing posisi kabuka dilafalkaken [e] (e-jejeg) nanging ing posisi katutup dados [ɛ] (e-miring). Tuladha: /lélé/ dilafalkaken [l'ele] , nanging /bebek/ dilafalkaken [b'ɛbɛʔ].

ü  Vokal /ₔ/
Vokal /ₔ/ wonten ing basa jawi sanes alofon fonem /e/ nanging fonem tersendiri amargi bunyi kasebut ing basa jawa saged mbentenaken makna.

ü  Vokal /a/
Ing khazanah linguistik jawa vokal /a/ lazim disebat a swara miring’bunyi a miring’. Fonem /a/ ing posisi tertutup dilafalkaken  [a] (a-miring), nanging ing posisi kabuka dados [ɔ] (a-jejeg). Tuladha: /lara/ (sakit) dilafalkaken  [l'ɔrɔ], nanging /larane/ (sakitnya) dilafalkaken  [l'arane]

ü  Vokal /o/
Vokal /o/ ing tata basa jawa lazim dipun sebat o swara jejeg. Fonem /o/ ing posisi kabuka dilafalkaken [o] (o-jejeg) nanging ing posisi katutup dados [ɔ] (o-miring). Tuladha: /loro/ dilafalkaken  [l'oro] , nanging /boloŋ/ dilafalkaken [b'ɔlɔŋ].

ü  Vokal /u/
Vokal /u/ basa jawa gadhah kalih alofon, yaiku [u] lan [Ʋ] ingkang mbentenaken kalih bunyi iku yaiku ing kuat utawa lemah tekanan. Bunyi [u] vokal tertutup wingking-bundar nggingil-kuat, yen bunyi [Ʋ] menika vokal tertutup wingking-bunder inggil-lemah. Fonem /u/ ing posisi kabuka dilafalkaken [u] (u-jejeg) nanging ing posisi katutup lafalipun kurang lewih mirip [o] (u-miring). Tuladha: /wulu/ (bulu) dilafalkaken [w'ulu] , nanging /ʈuyul/ (tuyul) kurang lewih dilafalkaken [ʈ'uyol].

2.Konsonan
Fonem /k/ gadha alofon. Ing posisi terakhir, dilafalkaken [ʔ]. Yen ing posisi tengah lan awal tetep dilafalkaken [k].
Fonem /n/ gadhah kalih alofon. Ing posisi awal utawa tengah menawi wonten ing ngajeng fonem eksplosiva palatal utawa retrofleks, maka fonem sengau iki badhe ubah sesuai dados fonem homorgan. Teruse yen fonem /n/ ngikuti sebuah /r/, maka dados [ɳ] (fonem sengau retrofleks). Tuladha: /panjaŋ/ dilafalkaken  [p'aɲjaŋ], lalu /anɖap/ dilafalkaken [ʔ'aɳɖap]. Kata /warna/ dilafalkaken [w'arɳɔ].
Fonem /s/ gadhah satunggal alofon. Menawi /s/ ngikuti fonem /r/ utawa wonten ing ngajeng fonem eksplosiva retrofleks, maka direalisasikaken dados [ʂ]. Tuladha: /warsa/ dilafalkaken [w'arʂɔ],  /esʈi/ dilafalkaken [ʔ'eʂʈi].
       Konsonan yaiku yen bunyi udara medal saking paru-paru liwat kerongkongan lan lathi ngalami hambatan, lan kualitase  ditentukake dening 3 faktor yaiku :
·         Keadaan pita suara (merapat utawa ngrenggang – bersuara utawa boten bersuara).
·         Penyentuhan utawa pendekatan macem-macem alat ucap/artikulator (lathi, waja, gusi, lidhah lan langit-langit).
·         Cara piranti ucap menika sentuhan.
Artikulator yaiku piranti ucap ingkang bersentuhan utawa yen dicedakake kangge mbentuk suara basa.
ü  Bilabial : Lathi nginggil lan ngandhap terkatup. Tuladha: ( eb, em, ep)
ü  Labiodental : lathi ngandhap lan ujung waja nginggil.
ü  Alveolar : ujung/daun lidhah nyentuh/nyedhaki gusi.
ü  Dental : ujung/daun lidhah nyentuh/nyedhaki waja ngajeng nginggil.
ü  Palatal : ngajeng lidhah nempel/nyedhaki langit-langit atos.
ü  Velar   : wingking lidhah nempel/nyedhaki langit-langit lunak.
ü  Glotal  : pita suara dicedhakake cekap rapet sehingga arus udara saking paru-paru tertahan.
v  Fonem khas basa jawi
Basa jawi gadhah fonem khas, yaiku bunyi aspirat lan pranasal.
1.Bunyi Aspirat
Sedaya bunyi hambat lan boten bersuara ing basa jawi disarengi bunyi aspirat, yaiku bunyi frikatif glottal boten bersuara. Ing basa bunyi hambat bersuara lan boten bersuara beraspirat lan boten beraspirat boten mbentenaken makna. Ing basa ugi bunyi beraspirat lan boten beraspirat mbentenaken makna.
2.Bunyi Pranasal
Pranasal menika bunyi nasal ingkang selalu ngriyini kata ingkang saweg diucapkake.
2.      Fonetik
Fonetik yaiku cabang ilmu basa (linguistik) ingkang nyinauni suara basa secara
eklusif utawa nyinauni suara basa tanpa mriksani menapa suara iku mbentenaken arti utawa boten. Yen nggunakaken basa lisan wonten kalih pihak yaiku pembicara lan pendengar. Pihak ingkang pertama mroduksi suara-suara basa, uga pihak kekalih nrima lan mahami. Sahengga kita kedhah mangertos ing fonetik wonten kalih aspek penting yaiku aspek akustik lan aspek fisiologis utawa artikulatoris. Aspek ingkang pertama nyinauni struktur lahir bunyi. Aspek liyane nyinauni mekanisme ingkang nggadahi peranan kangge mroduksi bunyi-bunyi lan cara mroduksi.
v  Wonten 3 bidang kajian fonetik, yaiku :
1)      Fonetik Artikulatoris
Yaiku ngjlentrehake tentang artikulasi lan pemroduksian suara. Fonetik artikulatoris hubungane kaliyan organ ospek tubuh kangge hasilkaken suara.
2)      Fonetik Auditoris
Hubungane kaliyan penerimaan bunyi dening talingan, kepripun proses ing mlebet talingan, ing syaraf pangrungu lan ing otak.
3)      Fonetik Akustik
Kaitane kaliyan gelombang bunyi, njlentrehake mekanisme talingan nampi bunyi basa sebagai getaran udara. vokal lan intonasi dijlentrehake ing kajian fonetik iki. Fonetik iki mlebet ing bidang neurologi ilmu kedokteran.
v  Manfaat Fonetik
Fonetik gadhah 2 manfaat, yaiku:
1.      Manfaat teoritis, yaiku penguasaan bidang fonetik kangge bekal utama dening seseorang kangge ngembangkaken potensi sebagai ilmuwan.
2.      Manfaat Praktis, yaiku penguasaan fonetik seseorang berprofesi lan mendayagunakaken kemampuan lisan patut nguasai fonetik.

-Unen Oral lan Nasal
Swara oral lan nasal dibentenaken kaliyan medalipun arus ujar. Menawi arus ujar medal saking rongga lathi dipun arani suara oral. Yen medal saking rongga grana dipun arani suara nasal.
-Unen Egresif lan Ingresif
Suara egresif lan ingresif dibentenaken kaliyan mlebetipun arus udara ing pembentukan bunyi iku. Menawi arus udara medal saking mlebet badan menyang njawi dipun arani egresif. Yen arus udara saking njawi menyang mlebet badan dipun arani igresif.

3.Fonemik
Fonemik yaiku cabang studi fonologi yen nylidiki satuan bunyi terkecil suatu basa     kangge bentenaken makna. Obyek penelitian fonemik yaiku Fonem; bunyi basa yen nggadahi fungsi kangge bentenaken makna kata. Ing fonetik wonten fonem lan alofon.
Alofon yaiku bunyi terkecil yen bisa bentenaken arti, menawi huruf yaiku lambang bunyi utawa lambang fonem.Fonem yaiku bunyi terkecil ingkang saged bentenaken arti, menawi huruf yaiku lambang bunyi utawa lambang fonem. Fonem boten sami kaliyan huruf, fonem yaiku suara saking huruf, lan huruf yaiku lambang saking bunyi.
Alofon yaiku bunyi basa ingkang boten nggadahi fungsi kangge bentenaken makna, menika variasi saking anggota fonem tertentu. Alofon menika varian fonem berdasarkan posisi.Tuladha: fonem /i/ wonten kata ingkar. cita, lan, tari, tiap-tiap /i/ kasebut dipun kasebat alofon saking /i/; fonem /o/ gadhah alofon misale wonten ing kata tokoh lan took, lan saliyane.

4.Diftong
Diftong yaiku vokal yen kualitasipun berubah, kualitasipun yen lagi pangucapan. Diftong biasanipun dilambangkaken dening kalih huruf vokal ingkang boten saged dipisahkaken. Bunyi [aw] ing kata harimau menika diftong grafem <au> ing suku kata mau boten saged dipisahkaken dados ma-u. Diftong benten kaliyan deretan vokal, amargi wonten ing deretan vokal kalih vokal saged dipisahkaken wonten ing suku kata ingkang benten. Diftong inggih menika salah satunggalipun varian saking bunyi vokal. Kaliyan huruf vokal yen satunggal bunyi ing satunggal hembusan.
Ciri-cirine diftong:
·         Intonasi antara vokal laine boten sami.
·         Posisi vokal sing satunggal kaliyan liyane boten sami nadanipun.
·         Susunanipun boten saged diwalik.
·         Wonten ing suku kata ingkang sami.
Wonten 2 jenis diftong, inggih menika:
1.      Diftong naik; yaiku yen vokal pertama diucapkake lewih rendah saking vokal kekalih.
2.      Diftong turun; yaiku vokal pertama diucapkake lewih inggil daripada vokal
kekalih.

















BAB III
PENUTUPAN


1.KESIMPULAN
Bunyi vokal yaiku bunyi basa yen arus udarane boten wonten hambatan lan tiap vokal basa jawa iku leh ngucapke benten-benten tergantung pangucapane terbuka utawa tertutup. Konsonan yaiku bunyi basa yen arus udarane ngalami hambatan, lan pangucapan huruf konsonan(k,s lan n) ing sawingkinge huruf vokal kadang diucapke jelas kadang nggih boten. Fonetik yaiku ilmu ingkang nyinauni bunyi-bunyi basa ingkang dihasilkaken dening piranti ucapipun tiyang. Diftong yaiku vokal yen kualitasipun ubah yen lagi pangucapan. Dilambangke kaliyan kalih huruf vokal ingkang boten pareng pisah

 2.SARAN
    Kita kudu kedhah lewih trampil ngucapke bunyi-bunyi basa miturut aturanipun. Kita uga kedhah saged bentenaken pundi ingkang diucapke jelas,boten jelas,kabuka utawa katutup.











DAFTAR PUSTAKA

http://id.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Jawa diunduh ing tanggal 29 November 2014
http://jiwajawajawi.wordpress.com/2013/12/10/fonologi-bahasa-jawa/ diunduh ing tanggal
2 Desember 2014

Chaer,Abdul.2009.Fonologi Bahasa Indonesia.Jakarta:Rineka Cipta.

Tidak ada komentar:

Posting Komentar