Lakon Wayang

Lakon Wayang

Lakon salebeting pagelaran wayang tegesipun criyos ingkang badhe dipun pentasaken salebeting pagelaran kasebat. Lakon saged nedahakaen irah-irahan criyos ingkang badhe kalampahan, kadasta: Gatotkaca Lahir, Pandu Swargo, Kresna Duta, Brubuh Ngalengka, lan sanesipun. Lakon wayang asring kapundhut saking wiracarita Ramayana lan Mahabarata, lan sumber serat-serat Jawa sanesipun, kadasta: Serat Arjuna sasabrahu, Dewa Ruci, lan cariyos carangan (karangan)  sanesipun. Lakon kaperng wonten Lakon Baku lan Lakon Carangan, Lakon Baku kapundhut saking sumberbuku-buku pedalangan tinamtu upaminipun Pustaka Raja Purwa. Lakon Carangan biasanipun karangan para dhalang senior kangge minangkani panyuwunan penanggap wayang utawi penguwaos ing jamanipun

Jinis-jinis Lakon ing Pewayangan

          Lakon miturut jinisipun wonten warni-warni, antawisipun: lakon lahiran, lakon raben, lakon gugur, lakon wahyu, lakon banjaran, lakon gugat lan lakon brubuh.

·         Lakon Lahiran biasanipun nyriyosaken babagan lahiran paraga salebeting pewayangan, kadosta: Dasamuka lahir, Wisanggeni lahir, Gatotkaca lair, lan sanesipun

·         Lakon Raben utawi alap-alapan biasanipun nyriyosaken  babagan kesatria ingkang nglamar puteri badhe kadadosaken garwa. Lakon Raben ingkang kondhang: Rabine Premadi, alap-alapan Rukmini.

·         Lakon Gugur biasanipun nyriyosaken pejahipun paraga wayang, upaminipun Salya Gugur, Bisma Gugur , Duryodana Gugur, lan sanesipun.

·         Lakon Wahyu nyriyosaken babagan kesatria ingkang pikantuk kanugrahan saking dewata amargi sucining manah kangge nggayuh cita-citanipun. Lakon wahyu ingkang kawentar menika Wahyu Makutharama.

·         Lakon Banjaran mujudaken gagrag anyar (kreativitas baru) utaminipun saking Ki Timbul Hadiprayitno. Banjaran mujudaken visualisasi riwayat gesangipun paraga wiwit lair dumugi pejah. Tuladhanipun lakon Banjaran Sangkunu nyiryosaken lahiripun Sangkuni lan asma timuripun, kados pundi saged dados  patih ing Astina dumugi kados pundi pejahipun Sakuni salebeteing perang Baratayuda. Lakon Banjaran sanesipun: Banjaran Durna, Banjaran Bhisma, Banjaran Salya, Banjaran Pandu, lan sanesipun.

·         Lakon Gugat minangka visualisasi protes utawi boten sarujuk ing satunggaling kawontenan ingkang boten leres utawi boten adil. Upaminipun: Pandawa Gugat, Pandu Gugat, Gatotkaca Gugat. Sanajan boten ngginakaken tembung “gugat” nanging lakon Petruk Dadi Ratu nggambaraken gugatan tiyang  alit dhumateng bendaranipun.

·         Lakon Brubuh nyriyosaken musnahipun satunggaling Karajan. Kadosta lakon Brubuh Alengka lan Brubuh Astina.

(Sumber: Lks Basa Jawa kelas XI)